Josep Comas i Solà
  | |
| Biografía | |
|---|---|
| Nacemento | (es) José Comas y Solá 17 de decembro de 1868 Barcelona, España |
| Morte | 2 de decembro de 1937 (68 anos) Barcelona, España |
| Educación | Universidade de Barcelona |
| Actividade | |
| Ocupación | astrónomo |
| Empregador | Observatorio Fabra |
| Membro de | |
| Premios | |
| |
| Descrito pola fonte | Astronomers: A Biographical Reference (en)  |
 | |
Josep Comas i Solà, nado en Barcelona o 19 de decembro de 1868 e finado o 2 de decembro de 1937, foi un astrónomo e divulgador científico catalán, impulsor da astronomía moderna en Cataluña.
Traxectoria
[editar | editar a fonte]Traballos de xuventude
[editar | editar a fonte]De sempre mostrou unha grande predilección polos estudos científicos. Con 15 anos foi estudar un meteorito caído nas proximidades de Tarragona, e publicou o resultado da investigación na revista francesa L'Astronomie. Tamén de mozo realizou algúns traballos sobre unha eclipse de Lúa e da chuvia de meteoros das Andromeidas de novembro de 1885. En 1886 comezou os estudos de física e matemáticas na Universidade de Barcelona, e obtida a licenciatura comezou as súas investigacións astronómicas.
En 1890 comezou a observar Marte cun telescopio Bardou de 108 mm. O resultado foi a confección dun mapa do planeta presentado a Real Academia das Ciencias e Artes de Barcelona. Co mesmo telescopio estudou Xúpiter e o Sol. Comas opúxose á corrente liderada polo astrónomo estadounidense Percival Lowell que defendía a existencia de canais que atravesaban a superficie de Marte.
Carreira científica profesional
[editar | editar a fonte]Rematada a carreira, preparou o doutoramento e traballou coma profesor substituto na Facultade de Ciencias, abandonando en 1897 a carreira na universidade por un posto como astrónomo no Observatorio Catalán de Sant Feliu de Guíxols. Este observatorio foi construído polo industrial e astrónomo afeccionado Rafael Patxot, e nel Comas i Solà atopou unhas instalacións de calidade onde facer observacións interesantes. Comas i Solà traballou no observatorio de 1895 a 1897, facendo tamén unha viaxe de estudos a Italia e a Sicilia dous anos máis tarde, visitando os principais observatorios e os volcáns do monte Vesuvio e do Etna.
Eclipses de Sol de 1900 e 1905
[editar | editar a fonte]A Real Académia de Ciencias e Artes de Barcelona encargoulle a organización dunha misión en Elx para estudar a eclipse de Sol do 28 de maio de 1900. Vai ser un impulsor da fotografía e do cine aplicados a astronomía. Aproveitando a eclipse de Sol de 1905, xunto cunha misión do Observatorio Fabra desprazouse a Vinaròs (Baixo Maestrazgo) para observar o fenómeno. Comas utilizou un cinematógrafo Gaumont adaptándolle un prisma do espectrógrafo, gravando en cine, por primeira vez, o espectro da cromosfera solar.
Determinou o diámetro de Mercurio observando o seu tránsito por diante do Sol no 1907 e no 1909.
Observación de Xúpiter e Saturno
[editar | editar a fonte]A comezos do século XX, centrou a súa atención no planeta xúpiter, as súas numerosas observacións planetarias permitíronlle descubrir a interacción entre a Banda Temperada Sur (STB) e a Gran Mancha Vermella de Xúpiter. Observando os seus satélites, conseguiu resolver os seus discos e detectar o seu albedo, detectando o casquete polar de Ganímedes.
Respecto a Saturno, as observacións deste planeta van ser continuas dende finais de 1890 a 1937. Entre os resultados máis importantes están a teoría das variacións luminosas do anel en función da diferenza de acimuts, en relación ao seu plano, do Sol e da Terra; o descubrimento do período de rotación da mancha branca de Barnard (1902) e a rotación diferencial (o ecuador xira máis rápido que o polo) da atmosfera de Saturno (1903).
A atmosfera de Titán
[editar | editar a fonte]En 1908 observou a lúa Titán, demostrando a existencia de atmosfera neste satélite de Saturno. Comas i Solà puido observar unha propiedade das atmosferas planetarias denominada enfosquimento do limbo. A luminosidade difusa e reflectida polo limbo atravesa un camiño máis longo ao traverso da atmosfera, sendo así máis atenuada que a radiación difundida polo resto do disco. O efecto de enfosquimento de Titán, e polo tanto a existencia dunha atmosfera no maior satélite de Saturno, non volveu ser confirmada ata 1944 por Gerard Kuiper, quen o corroborou por medio dun espectroscopio. Estes traballos foron publicados na prestixiosa revista Astronomische Nachrichten no 1908 (179 (4290), p. 289-290)
Comas observa e fotografía con regularidade o retorno do cometa Halley o ano 1910, estudando a súa actividade, os cambios da súa estrutura e as erupcións gasosas. Despois de analizar as direccións e o radiante dos meteoros da chuvia do 9 de outubro de 1915, deduciu que estes procedían do cometa Giacobini-Zinner, dándolle a chuvia o nome de Giacobínidas.
Os asteroides
[editar | editar a fonte]Tamén destacou polos seus estudos dos asteroides, ideando un procedemento fotográfico para recoñecelos. Así descubriu once, o primeiro deles en 1920: 804 Hispania, 925 Alphonsina (adicado a Afonso X o Sabio), 945 Barcelona asteroide peculiar pola grande inclinación do seu plano orbital, 986 Amelia (adicado a súa segunda esposa, Amèlia Sala), 1102 Pepita, 1117 Reginita, 1136 Mercedes, 1188 Gothlandia, 1626 Sadeya, 1655 Comas Solá e 1708 Polit.
Tamén desenvolveu un novo método para calcular as órbitas destes astros. Puido achegar os elementos orbitais (que determinan con exactitude a órbita do asteroide) para 8 deles. Os outros 3 non puderon ser redescobertos ata máis tarde: 1927AA foi observado en 1960 polo observatorio de Cincinnati, que o nomeou posteriormente Sadeya, quedando dous sen nome (A1929SHA e 1929WG) ao morrer Comas sen que se puideran reatopar.
Comas reatopou 193 Ambrosia (do que non se tiña noticia dende o seu descubrimento, 37 anos antes) e 629 Sernardina e achegou mediadas que permitiron determinar con exactitude as órbitas doutros asteroides.
Cometa periódico 32P/Comas Solá
[editar | editar a fonte]Fixo tamén estudos de cometas, descubrindo en 1925 case simultaneamente xunto co astrónomo Schain, o nomeado Schain-Comas Solá (C/1925 F), de órbita hiperbólica, que pasa polo perihelio o 6 de setembro de 1925.
O 4 de novembro de 1926 Comas atopou un cometa periódico cunha órbita elíptica que se achega a Terra cada 8,83 anos. Nomeado inicialmente 1927f, recibiu o nome do seu descubridor unha vez confirmada a súa órbita: 32P/Comas Solá.
Astrometría e estrelas variables e duplas
[editar | editar a fonte]Na súa vertente fotográfica, Comas elaborou un atlas de 43 fotografías de grande angular co título Atlas Fotográfico de la Zona Eclíptica, considerado o primeiro atlas fotográfico desta zona do ceo; tamén practica a fotografía estereoscópica desenvolvendo técnicas que lle permiten obter medidas astrométricas de gran precisión e descubrir estrelas variables, destacando unha variable cefeida na constelación de Libra (TV Librae) e outra en Orión. Fixo medidas micrométricas dunhas 200 estrelas duplas.
No campo da sismoloxía elaborou unha estadística sismolóxica completa, resultado das súas observacions efectuadas no Observatorio Fabra e nunha estación sismolóxica propia desde 1913, así coma unha porción de estudos e traballos, destacando o Cálculo de la profundidad hipocentral de los terremotos, procedemento ideado por el para determinar a profundidade servíndose simplemente dos datos dun único sismograma e eliminando así as inevitables discrepancias horarias.
Libros
[editar | editar a fonte]- Astronomía y Ciencia General (1907)
- El cielo. Novísima astronomía ilustrada (1929, Casa Editorial Seguí). Serviu durante moitos anos como referencia permanente para os afeccionados.
- Astronomía (1952, Editorial Labor, S.A., ISBN 84-335-5201-5)
- Astronomía (1970, Editorial Ramón Sopena, S.A., ISBN 84-303-0169-0)
- Astronomía, tom 1 (Espasa-Calpe, S.A., ISBN 84-239-6722-0)
- Astronomía, tom 2 (Espasa-Calpe, S.A., ISBN 84-239-6723-9)
- El espiritismo ante la ciencia: estudio crítico sobre la mediumnidad (1986, Alta Fulla Editorial, ISBN 84-86556-10-4)
Véxase tamén
[editar | editar a fonte]Bibliografía
[editar | editar a fonte]- Josep Comas i Solà, astrònom i divulgador (Ajuntament de Barcelona, 2004, ISBN 84-7609-432-9).
- A. Roca Rosell: "J. Comas i Solà, astrónomo de posición. La irrupción de la ciencia en la vida pública catalana". Mundo Científico 6, núm. 56, pàg. 290-303.
Ligazóns externas
[editar | editar a fonte]- Lista das publicacións de Josep Coma i Solà, realizada pola Agrupación Astronómica de Barcelona (en catalán)
